„Krzyżacy”, opisujący dzieje konfliktów między Polską a Zakonem Krzyżackim na początku XV wieku. Opierając się na przekazie Jana Długosza, ważnym dla niego jako dla twórcy powieści historycznej, spopularyzował Sienkiewicz bitwę pod Grunwaldem jako budujące wydarzenie naszych narodowych dziejów. Jego opis jest bardziej kwiecisty od kronikarskiego, oddziałuje na emocje, np.: „I wraz moc zstąpiła w ich kości, a serca stały się na śmierć gotowe. Była zaś taka niezmierna zwycięska siła w tych głosach i w tej pieśni, jakby naprawdę grzmoty poczęły się roztaczać po niebie. Zadrżały kopie w rękach rycerzy, zadrżały chorągwie i chorągiewki, zadrżało powietrze, zakolebały się gałęzie w boru, a zbudzone echa leśne jęły odzywać się w głębinach i wołać, i jakby powtarzać jeziorom i łęgom, i całej ziemi jak długa i szeroka (…)”.
„Krzyżacy” http://krzyzacy.klp.pl/ są elementem szerszego planu Henryka Sienkiewicza, który pisał powieści historyczne po klęsce powstania styczniowego. Młodzi pozytywiści (w tym i on sam) myśleli raczej o realizacji haseł pracy organicznej i pracy u podstaw niż o kolejnym romantycznym zrywie. Zabrakło w narodzie iskierki nadziei na odzyskanie niepodległości. W tę lukę doskonale wpisywała się twórczość Sienkiewicza, odrywająca ludzi od współczesności, a przypominająca momenty wielkości i świetności Polski. Takie było zresztą zamierzenie autora, który pisał „ku pokrzepieniu serc”. Na przykład Trylogia, odwołuje się między innymi do pokonania Szwedów w połowie XVII wieku czy wiktorii wiedeńskiej Jana Sobieskiego z 1683 roku.